Stent geeft met een Amerikaanse bril  op een goed beeld van Rusland onder Poetin. De conclusie lijkt daarom iets gekleurd. Zo hoeft Poetin niet slim gebruik te maken van mogelijkheden. Hij kan rustig achterover leunen en wachten op de wat arrogante paternalistische fouten uit het westen met hun visie over mensenrechten, democratie en marktwerking, waarbij ze geen rekening houden met lange termijneffecten en cultuurverschillen.

‘Bovendien zal Rusland in tegenstelling tot de Verenigde Staten en Europa nooit kritiek uiten op buurlanden vanwege democratische tekortkomingen’; stelt Stent. En die, vaak ongenuanceerde kritiek is nu net het probleem. Zo bekritiseerde Obama de wet rond homo of LGBT kwesties in Rusland als niet passend in een democratische rechtsstaat, terwijl LGTB kwesties in veel Amerikaanse staten ook nog niet geregeld waren (Oversloot, 2017). Poetin tekende alleen een wet die door de Doema was goedgekeurd. Of wij of Poetin het nu leuk vinden of niet; er was een democratische meerderheid. Het is mede deze vorm van democratie die ook Hitler aan de macht bracht met bijgaande grafiek aan doden als gevolg. Dat wordt vaak vergeten. Rusland kende meer slachtoffers dan er op dat moment aan bewoners in Nederland waren.

Russen met wat historisch besef (die populistisch rechts radicalisme in het Westen  zien groeien)   zitten dan ook niet te wachten op de Soros Foundation die 1,3 miljoen bijdroeg aan een club die ‘de democratie in de Oekraïne moest verbeteren’ samen met een club gelieerd aan Bush met nog eens 1,4 miljoen. Stent meldt dat Russische commentatoren geen benul hadden van de situatie in de VS. Immers Soros had grote sommen geld besteed tegen Bush in zijn verkiezingsstrijd. Alsof ze dan niet samen op kunnen trekken in zaken waar ze beide voordeel van hebben. Het gaat om geld en macht, niet om democratie. Russische commentatoren lijken dat juist beter te begrijpen. Als je geld hebt, ongeacht of dat komt uit belastinggeld of de portemonnee van de rijken, zijn er altijd Amerikanen die komen helpen. Zo schoof Paul Manafort bij Janoekovytsj (communistische president Oekraïne) aan en later net zo makkelijk bij Trump. Poetin gaat kritisch onder het mes (prima), maar Stent lijkt westerse processen en leiders wat naïef te beoordelen.

Iets minder coulant is Stent met ambtenaren: ‘De EU ambtenaren die de onderhandelingen voerden waren vooral gericht op technische details en begrepen misschien niet de grotere geopolitieke invloed van hun handelen, dus hielden ze weinig rekening met de mogelijke reactie van Moskou’. Nu vallen ambtenaren onder de verantwoordelijkheid van bestuurders, maar los daarvan; Is het alleen de reactie van Moskou, of een obsessie van Poetin?. Een paar punten op en rijtje.

  • ‘De economieën van Rusland en de Oekraïne zijn sterk van elkaar afhankelijk – in het bijzonder die van Oost Oekraïne- en de EU bood Oekraïne een overeenkomst aan die economisch flink pijn zou doen vanwege de noodzakelijke hervormingen in ruil voor een welvarender economie in de toekomst’. De kans dat die zgn. noodzakelijke veranderingen en vooral die toekomst goed zouden gaan is een uitgangspunt van Stent. Vrijwel zeker was dat handel met Rusland lastiger zou worden, wat het Oosten het meeste zou treffen. Men was daar waarschijnlijk Jeltsins shocktherapie van Harvard Universty bij de nabije buren nog niet vergeten.
  • De Amerikaanse staatsecretaris van buitenlandse zaken Victoria Nuland en John McCain bezochten beide de demonstranten op Maidan en boden voedsel en steun. Ook Verhofstadt en van Balen gaven daar een stuk inmenging ten beste. Niet in de democratische verkiezingen van en ander land, maar bij het via de straat afdwingen van het aftreden van een gekozen staatshoofd (Oversloot, 2017). ‘Op vele plaatsen in Oekraïne werden al sinds november minstens 40 standbeelden van Lenin omvergetrokken. Elders, zoals in Charkov, verzamelden pro-Russische betogers zich om andere Leninstandbeelden te beschermen’. Volgens artikel 27 van de mensenrechten heeft een ieder het recht vrijelijk deel te kunnen nemen aan het culturele leven van de gemeenschap. Waarom waren Verhofstadt, van Balen en Timmermans niet bij die pro Russische betogers om hun rechten te beschermen? De EU parlementariërs steunden de democratie van de slopers en voerden daarna actie in o.a. Nederland om het associatieverdrag met die groep te tekenen.
  • ‘Als provocatie werd via een stemming ook besloten de Russische taal zijn officiële status te ontnemen, maar die onwijze beslissing (vindt Stent blijkbaar ook) werd al snel teruggedraaid.’ Dat betogers dit wilden was al bekend. In 2019 zijn dit type wetten alsnog ingevoerd. Dat terugdraaien was zoals pro Russische betogers konden weten tijdelijke PR.
  • ‘De Russen spraken consequent van een ‘staatgreep’ in de Oekraïne, in scene gezet door de VS en de EU. De waarheid is prozaïscher, Janoekovitsj werd niet afgezet. Hij vluchtte.’ Maar het waren toch betogers die een overeenkomst tussen Rusland, Duitsland, Frankrijk en de regering van de Oekraïne niet accepteerden. Daarin stond dat er snel verkiezingen zouden komen. Betogers bleven, steeds agressiever doorgaan en eisten direct vertrek van Janoekovitsj. Moet je dan wachtten tot je wordt afgeslacht zoals Khadaffi? Dit lijken procedureel gezochte argumenten om het gebeurde goed te praten.

Zonder ambtenaren kon iedereen, zelfs politici, een burgeroorlog aan zien komen en met het verkiezingenkaartje (zie inzet) ook nog waar het zou gaan gebeuren. Het zijn de gebieden waar westerse politici geen belangen hadden. Dat heeft niks te maken met ambtenaren of democratie.

Uitslag verkiezingen die Janokovich won. Van de bevolking heeft 67% het Oekraïens als moedertaal. Veel mensen spreken ook Russisch; 24% spreekt het Russisch ook als moedertaal,vooral op de Krim en in de oostelijke oblasten Donetsk en Loehansk. In het westen spreken kleine minderheden Hongaars, Pools en Roemeens. De streek Boedzjak in het zuiden is de meest multi-etnische regio van Oekraïne. Hier wordt onder andere veel Bulgaars gesproken. Op de Krim wordt ook Krim-Tataars gesproken.

Maar er lijkt nog een diepere kloof die wat mager wordt uitgewerkt. Even en par citaten van Stent.

  • is onmiskenbaar dat hij (Poetin) populair blijft, vooral buiten de grote steden. Het Kremlin controleert vrijwel alle elektronische media en maakt handig gebruik van televisie om de bevolking te overtuigen van zijn narratief van het wereldgebeuren’. Dat lijkt correct, maar ook in het westen gebruiken ze die media voor hun narratief. En toch staan veel mensen in het Westen afwijzend tegenover Trump en blijven grote groepen Poetin trouw. Ook in het Westen weet men mensen te manipuleren via media. Marketingboeken van de Amerikaan Kotler worden wereldwijd gebruikt en campagnekassen in de VS zijn voldoende om dit in de praktijk te brengen.
  • ‘Rusland zoekt geen bondgenoten in de Westerse betekenis van het woord maar wederzijdse profijtelijke instrumentele partnerschappen met landen als China die Ruslands vrijheid van handelen niet beperken of een oordeel vellen over zijn binnenlandse situatie’. Dat is in feite non interventie in lijn met Verlichtingsfilosoof Kant(Hofman, 2018). Verhofstadt en van Balen zijn in deze erg ver afgedwaald van dat Verlichtingspad ten opzichte van China en Rusland en lijken in deze juist minder normen en waarden te kennen.
  • ‘Volgens het Kremlin bevordert het Westen chaos en regime wisseling zoals tijdens de Arabische Lente – zonder over de gevolgen van zijn handelen na te denken’. Lijkt niet helemaal ongegrond, na Irak en Libië.
  • ‘Anders dan bij de NAVO en de EU is er geen sprake van een pakket gemeenschappelijke normen en waarden en een verplichting tot een gezamenlijk strategie.’ Hebben andere landen geen normen en waarden?

Blijkbaar niet, want er wordt geconstateerd dat 58 landen in de VN vergadering Ruslands annexatie van de Krim niet veroordeelden. ‘Dat maakt duidelijk dat allerlei landen- zowel democratische als niet democratisch – Rusland niet tegen zich in het harnas willen jagen of sanctie willen uitvaardigen’. Dat zal zeker meespelen. Maar kunnen niet juist de normen en waarden van anderen, die het Westen miskent, een rol spelen? Is het niet wat arrogant te stellen dat samenwerken alleen gebeurt  met normen en waarden in de NAVO en de EU en de rest van de wereld alleen aan instrumentele berekening doet?

De Nederlandse organisatiepsycholoog  Hofstede ontwikkelde een model met cultuurdimensies en deed wereldwijd onderzoek (bij IBM vestigingen). (Hofstede, 2001, p. 502). De dimensies zijn (zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Geert_Hofstede):

  • Machtafstand– wordt afgeleid uit de relatieve waardering van maatschappelijke ongelijkheid en hiërarchie. Latijns-Amerikaanse en Arabische landen scoren hier hoog, Nederland en Zweden laag. Denemarken en Oostenrijk scoren extreem laag.
  • Individualisme– (vs.collectivisme) is hoog in de Verenigde Staten. De individualisme-scores van een land lijken evenredig te lopen met het BNP van dat land; “rijke” landen zijn individualistischer dan arme landen.
  • Masculiniteit– of femininiteit geeft aan in hoeverre waarde wordt gehecht aan traditioneel mannelijke en vrouwelijke kwaliteiten. Mannelijke waarden zijn onder meer competiviteit, assertiviteit, ambitie en het vergaren van rijkdom en weelde, waartegenover vrouwelijke waarden als bescheiden gedrag, dienstbaarheid en solidariteit staan. Ook geldt dat er in “masculiene” landen een duidelijke rolverdeling is tussen man en vrouw.
  • Onzekerheidsvermijding door regelgeving, formele procedures en rituelen. Hoe hoger de score, hoe meer men geneigd zal zijn om berekenend te werk te gaan in het internationale zakendoen. Dit heeft te maken met de angst voor het onzekere, en dus voor alles wat anders is. Hoog scorende landen hebben de neiging alles onder controle te willen hebben.
Machtafstand Onzekerheids

vermijding

 Individualisme Masculiniteit
Rusland (schatting) 93 95 39 36
Verenigde staten 40 46 91 62
China (schatting) 80 30 20 66
Arabische landen 80 68 38 23
Polen (schatting) 68 93 60 64
Nederland 38 53 80 51

Later zijn toegevoegd

  • Lange- of kortetermijndenken– (oosterse) volharding in de ontwikkeling en toepassing van innovaties gesteld tegenover (westerse) drang naar waarheid en onmiddellijk resultaat.
  • Toegeeflijk vs. terughoudendheid– Toegeeflijkheid staat voor een samenleving die de bevrediging van de elementaire en natuurlijke menselijke waarde m.b.t. het genieten van het leven en plezier maken relatief vrij laat. Terughoudendheid staat voor een samenleving die de bevrediging van behoeften onderdrukt en deze door middel van strenge sociale normen regelt.

https://en.wikipedia.org/wiki/Hofstede%27s_cultural_dimensions_theory Rusland is niet opgenomen.

Opvallend is het verschil tussen China en de VS in de dimensie individualisme. De VS scoort wereldwijd het hoogste. EU en andere westerse landen volgen. De lange termijn oriëntatie van China is hoog en bij de VS erg laag terwijl er binnen China veel meer terughoudendheid is ofwel een regulering door sociale normen waarden. De VS blijft met zijn individualisme hangen in een claimcultuur. Is dat beter? Dit type onderzoeken lijkt een betere maatstaf dan hetgeen de EU en de NAVO als goede normen en waarden proclameren.

Uitgaande van Hofstede valt op dat Rusland 2 keer zo hoog scoort op machtsafstand en onzekerheidvermijding dan de VS. Maatschappelijke ongelijkheid en hiërarchie is blijkbaar in die cultuur meer geaccepteerd en om onzekerheid te vermijden gaat men meer weloverwogen te werk. Omgekeerd scoort de VS meer dan 2 keer zo hoog op individualisme (hoogste score wereldwijd). Dat lijkt beter aan te sluiten bij het liberalisme. Verder lijkt op drie dimensies de VS een buitenbeentje (afgezien van de onzekerheidvermijding van China; veel Chinese ondernemers in familieband lijkt dat te bevestigen). Dat zou inhouden dat China eerder bereid is innovaties op te pakken, dus onzekerheid accepteert, maar zonder het individualisme en wat belangrijker is wel met een lange termijn oriëntatiescore van 87 waar de VS niet verder komt dan 26. Daarmee zouden China en Rusland wellicht vanuit een wat andere dimensies meer weloverwogen beslissingen nemen en bestaande hiërarchische structuren beter op hun waarde schatten. De VS en de NAVO zouden volgens Stent werken met een ‘pakket gemeenschappelijke normen en waarden en een verplichting tot een gezamenlijk strategie’. Maar die is gebaseerd op individualisme ne weinig waardering voor hiërarchieën die soms deels hun nut bewezen, Men stapt makkelijker in onzekere avonturen zonder lange termijn oriëntatie. Het gedrag van de VS in o.a. het Midden Oosten lijkt die suggestie te bevestigen. China, Rusland maar ook Arabische landen scoren afwijkend t.o.v. de VS en deels de EU (zit verschil tussen o.a. mediterrane landen, Noordwest Europa en het Oosten; zitten ook de spanningen in EU en NAVO). Dat zet vraagtekens bij meestemmers met Rusland in de VN om; ‘Rusland niet tegen zich in het harnas te willen jagen of sancties te willen uitvaardigen’. Die stelling ontkent dat dit ook kan op basis van gelijke normen en waarden die afwijken en deels wellicht beter zijn dan die van het Westen. Andere landen kunnen vanuit normen en waarden bezwaar maken tegen individualisme, weinig respectvol omgaan met beslaande (deels nuttige) hiërarchieën en weinig voelen voor onzekere avonturen zonder lange termijn oriëntatie. Dit stemgedrag afdoen als angst voor Rusland en instrumenteel gedrag lijkt vanuit het Westen arrogant. Poetin lijkt niet alleen beter aan te sluiten bij de cultuur van zijn land waardoor hij populair blijft, maar ook bij de culturen van de meerderheid van de wereldbevolking. Aan het einde stelt Stent; ‘Poetin vertegenwoordigt de traditioneel collectivistische autoritaire Russische cultuur en beroept zich op een gevoel van exceptionaliteit dat zich afzet tegen het Westen. De opvattingen die de Russen hebben over hun eigen unieke geschiedenis en de voornaamste drijfveren van de wereldpolitiek wijkt sterk af van die van het Westen. Dat betekent niet dat Amerika en Europa niet met Rusland kunnen samenwerken , maar het suggereert wel dat het Westen moet erkennen wat Rusland is – en niet wat het Westen zou willen dat het was’. Dat lijkt een goede afsluiting ondanks dat Stent het meer als een noodmaatregel lijkt te zien. Wat meer respect en kennis van de cultuur werkt misschien nog beter.